Fırsatçılar da var elbette, ama asıl suçlunun direkt olarak satıcılar olduğuna katılmıyorum. Döviz kurunu suistimal edenleri ayırıyorum. Ki eğer satıcılardan kaynaklanan bir şey varsa yine direkt olarak ülkeyi yönetenler sorumlu demektir, denetleyeceksin o zaman, gerekirse caydırıcı yaptırımlarda bulunacaksın.
Soğan fiyatı için yorum yapamayacağım ama zaten o örneği temsili olarak vermişsinizdir. Tarım konusu biraz derin. Ürün kalitesi, o seneki rekolte, arz-talep dengesi ve ithalat durumuna göre fiyatlar değişebilir. Çok düşük olursa çiftçi isyan eder, yüksek olursa da alıcı zor durumda kalır. Karmaşık ve hassas bir denge.
Babamlar çerez işi ile uğraşıyor, ben de tekstil sektöründeyim. 1,5 yıl önce kabak çekirdeği toptan fiyatı 15 TL'ye satılıyordu, şu an 60 TL. Sebep ne diye sorarsanız arz-talep dengesi ve üretim maliyetleri. Traktör su ile çalışmıyor, gübre, zirai ilaçlar hepsi ithal geliyor.
Ayrıca hiç bir ek maliyetin olmasa, bütün maliyetler aynı kalsa bile her yıl asgari ücrete zam geliyor, SGK maliyetlerine zam geliyor. Personel geçen yıl aldığı maaşın aynısını almıyor. Yani bu iş o kadar basit değil.
Kendi sektörümden örnek vereyim; 2019 Şubat ayında kg fiyatı 2,60 USD olan iplik şu anda 4,50 USD'den işlem görüyor, o da bulabilirsen. Pamuk stratejik bir ürün olduğu için piyasası ABD tarafından belirleniyor. Covid salgını yüzünden ABD ve Çin Türkmenistan'daki neredeyse bütün pamuk ipliklerini topladı. Şu an ring iplik yok piyasada, bulabilirsen de dünya para.
8 Şubat 2019'da 1 kg ring pamuk ipliği 2,50 USD'ye satılıyordu ve kur o zaman 5,20 TL civarındaydı. Yani 1 kg havlunun sadece iplik maliyeti 13 TL idi.
Şu an USD 10,35 TL ve iplik 4,50 USD'ye satılıyor. Bugün itibariyle bir kg havlunun iplik maliyeti 46,00 TL'ye çıkmış oldu.
Bu arada boyaması da Euro üzerinden yapılıyor, daha onu hesaba katmadık bile. Beyaz rengin dahi 1 kg boyama maliyeti 0,60 euro civarında, öyle kırmızı, mavi falan isterim dersen 2-3 Euro'ya kadar çıkar.