Çok kabaca anlatmak gerekirse;
Normalde elinizde aküye bağlı 12V ile çalışan bir lamba olduğunu varsayalım ve bunun parlaklığını ayarlamak istiyorsunuz. Bunun için 2 yöntem kulanabilirsiniz.
- Gerilim Sınırlandırma: Bu yöntemde aküden gelen 12V gerilimi bir direnç vasıtasıyla bir kısmını (kolay anlaşılır olabilmesi için yarısını) ısıya çevirirsiniz kalan kısmını da lambaya verirsiniz. 6V gerilimi direnç ile ısıya çevirirseniz, lambanıza kalan 6V gerilim de lambanın yarı parlaklıkta yanmasını sağlayacaktır. Bu yöntemde lambaya sürekli olarak 6V gerilim gelmektedir.
- PWM (Pulse Width Modulation): Bu yöntemde aslında lambaya hep 12V gerilim uygulanıyor ancak yarı parlaklık için saniyenin yarısında 12V verilirken geriye kalan yarısında labmaya bir gerilim verilmiyor. Bir saniyelik süre zarfında lambaya verilen ortalama gerilim 6V olmuş oluyor. Lamba aslında size yine aynı oranda ışık vermiş oluyor. Bu açık ve kapalı durum 1 saniyelik süre zarfında 1 kere olduğundan PWM frekansınız 1Hz (Hertz) olmuş oldu. Bunu gözünüz algılar.
Her iki sisteminde iç kayıplarını yok sayarsak gerilim sınırlandırma verimi düşük bir yöntemdir çünkü fazlalık olan kısmı ısı enerjisine çevirip harcıyorsunuz. PWM metodunda ise verim %100'dür.
Söz konusu cihaz televizyon olunca ilk olarak sistemi ikiye bölmemiz gerekiyor. Bunlardan ilki görüntünün oluştuğu panelimiz ikincisi ise bu görüntüyü görmemizi sağlayan BLU (Back Light Unit) yani arka aydınlatmamız. Televizyon panellerinde bahsi geçen 60Hz ve 120Hz değerleri panelin kendini yenileme hızı. Oyuncu monitörlerinde bu değer 480Hz'e kadar çıktı. Arka aydıtlatma hızı ise verilemez çünkü televizyonu üreten firmadan firmaya değişiklik gösterir.
İnsan gözü saniyede 24 görüntü ve üzerini hareket olarak algılar. Ama söz konusu durum lambanın açık kapalı olması olunca 24 olunca bunu da çok rahat algılarız.
Şimdi burada bir sorun ortaya çıkıyor. Arka aydınlatmanız ve paneldeki yenileme hızınız uyumlu olması lazım. Mesela arka aydıntlamanız saniyenin yarısında açık yarısında kapalı iken paneliniz saniyede iki farklı kare görüntü verirse karelerden biri, arka aydınlatmanın kapalı olduğu ana geldiğinden göremezsiniz. Bu nedenle arka aydınlatma hızınız ile panel hızınız en kötü şartlarda eşit olmalıdır ki paneldeki tüm görüntü karelerini görebilin.
Ancak insan gözü için 60Hz aydınlatma frekansı rahatsız edicidir. Bunu göremeseniz dahi beyniniz bunu algılar ve hatta bu durum epilepsi (halk arasında sara hastalığı da denir) krizini tetikleyebiliyor. Bu nedenle arka aydıtlama hızları panel hızının tam katlarında ama çok daha yüksek hızlarda yapılır. Bunun bir diğer nedeni de PWM yönteminde kullanılan devre elemanlarında biri olan bobinler pwm frekansında ses üretiler ki bu da duyulabilir. Bu nedenle pwm frekansları genelde insan kulağının duyma üst sınırı olan 20kHz'in çok daha üstünde olur.
Yaşınızı bilemiyorum ama eskiden tüp florasan lambaların evde kullanımı önerilmezdi. Nedeni ise florasanların da bu şekilde çalışması idi. Düzgün ve kaliteli bir aydınlatma için 3 adet florasan lambanın bir ünite içinde trifaze elektriğin farklı fazlarına bağlanarak kullanılması gerekirdir ki biri açıkken diğeri kapalı olsun ve ışık şiddeti değişmesin. Ancak bu tesisatları çekenler bunun ne kadar farkındaydı, orası farklı bir konu.
Güncel bilgisayar fanlarının çok ama çok büyük bir çoğunluğu da PWM yöntemi ile hız ayarı yapmaktadır. Böylelikle fanları gerilim sınırlandırma yöntemi ile erişemeyeceğimiz çok daha düşük hızlara indirebiliyoruz.
Diğer bir durum ise panel ile arka aydınlatma hızlarının alakasız şekilde olması durumu. Bu durumda ise
W
Winston 'ın da dediği flicker durumu oluyor. Mesela bunu da bir örneğe çevirmek gerekirse eski (CRT) tüplü televizyondaki görüntüde başka bir televizyon varsa görüntüdeki televizyonun ekranında siyah bir çizgi kayması görürsünüz. Bunun nedeni de kayıt yapan cihaz ile görüntü veren cihazın frekanslarının uyumsuz olması durumudur. Ya da pervaneli uçakların pervanelerinin olduğundan çok daha yavaş bir şekilde dönüyor gibi görmeniz de aslında flicker durumudur.
